Κομμουνιστική Ταυτότητα ή Αριστερή Πολυτασικότητα, Αντιιμπεριαλισμός ή Ευρωπαϊσμός; Εμπειρίες από την Αυστρία

Κομμουνιστική Ταυτότητα ή Αριστερή Πολυτασικότητα, Αντιιμπεριαλισμός ή Ευρωπαϊσμός; Εμπειρίες από την Αυστρία

Κείμενο του Tibor Zenker, στελέχους της Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας Αυστρίας. Το Κείμενο δημοσιεύτηκε στο 32ο τεύχος του γερμανικού κομμουνιστικού περιοδικού «Θεωρία & Πράξη», το Μάιο του 2013.

Μτφρ.: Moritz Erhardt

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Αυστρίας (KPÖ) έχει μια ένδοξη ιστορία. Ιδρυθέν το Νοέμβρη του 1918, είναι ένα από τα παλιότερα Κομμουνιστικά Κόμματα σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Εκείνη τη περίοδο βέβαια ήταν πολύ νέο για να καταφέρει να αξιοποιήσει την επαναστατική κατάσταση που δημιουργήθηκε στα τέλη του πολέμου για τον επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.

Μετά από μια περίοδο αναζητήσεων, λανθασμένων χειρισμών και ιδεολογικής πολυτασικότητας έγινε κατορθωτό στα μέσα της δεκαετίας του 1920 –με τη βοήθεια της Κομμουνιστικής Διεθνούς και του Δημητρώφ και μετά την ανάληψη της θέσης του Γ.Γ. από τον Johann Koplenig- να χαραχτεί μια καθαρή μαρξιστική-λενινιστική γραμμή, παρ’ ότι ο σοσιαλδημοκρατικός «αυστρομαρξισμός» (Otto Bauer κ.ά.) που χρησιμοποιούσε ιδιαίτερα ριζοσπαστική φρασεολογία συνέχισε να έχει σημαντική επιρροή. Αυτό άλλαξε μόνο μετά την αποτυχία της σοσιαλδημοκρατίας: Μετά τον εμφύλιο πόλεμο του 1934, στα χρόνια της αυστροφασιστικής δικτατορίας (1934-1938) το παράνομο KPÖ για πρώτη φορά αποκτά σημαντική επιρροή στις μάζες, ενώ πολλοί απογοητευμένοι σοσιαλδημοκράτες έρχονται σ’ επαφή μαζί του. Στα χρόνια της ναζιστικής κυριαρχίας στην Αυστρία (1938-1945) το KPÖ εξελίχθηκε στη ραχοκοκκαλιά της αντιφασιστικής αντίστασης και του αγώνα για την αυστριακή εθνική απελευθέρωση.

Ενάντια στον Αναθεωρητισμό

Γι αυτή του τη προσπάθεια το κόμμα κάθε άλλο παρά έλαβε συγχαρητήρια μετά το 1945. Οι πρώην «χριστιανοσοσιαλιστές» αυστροφασίστες, οργανωμένοι τώρα στο «Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα» (ÖVP), μαζί με το σοσιαλδημοκρατικό SPÖ, σχημάτισαν ένα αντικομμουνιστικό μπλοκ, εναντίον του οποίου το KPÖ δεν είχε καμία ελπίδα. 11 χρόνια φασισμού, δεκαετίες σοσιαλδημοκρατικής προπαγάνδας, η δημόσια παρουσίαση του απεργιακού κινήματος του 1950 σαν μια προσπάθεια κομμουνιστικού πραξικοπήματος, η συκοφάντηση τόσο του απελευθερωτικού ρόλου που έπαιξε ο Κόκκινος Στρατός, όσο και των γειτονικών λαϊκών δημοκρατιών, όλα αυτά διαμόρφωσαν συνθήκες, στις οποίες η επιρροή του KPÖ, αν και όχι ασήμαντη, δε μπόρεσε να εξελιχθεί και παρέμεινε μικρή. Το 1947 το κόμμα αποχωρεί από τη κυβέρνηση, το 1959 δε καταφέρνει να μπει στο εθνικό συμβούλιο (το ομοσπονδιακό κοινοβούλιο), το 1970 χάνει τις τελευταίες έδρες στα περιφερειακά κοινοβούλια.

Ιδεολογικά το KPÖ όλες αυτές τις δεκαετίες έδειξε αντοχές. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1960 σχηματίστηκε γύρω από τον Ernst Fischer μια αναθεωρητική ομάδα μέσα στο κόμμα, όμως αυτή η κρίση έως το 1970 μπόρεσε να ξεπεραστεί προς όφελος των μαρξιστών-λενινιστών, ενισχύοντας το στοιχείο του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Και τη περίοδο του «Ευρωκομμουνισμού» κατάφερε να ξεπεράσει το KPÖ χωρίς ιδιαίτερες απώλειες. Αντίθετα το 1982, υπό το τίτλο «Σοσιαλισμός στα χρώματα της Αυστρίας», κατάφερε να συντάξει ένα νέο κομματικό πρόγραμμα, το οποίο περιέγραφε την αντιμονοπωλιακή στρατηγική προς το σοσιαλισμό. Αυτό το πρόγραμμα, το οποίο έχει απαρνηθεί προ πολλού το KPÖ, είναι έως σήμερα το τελευταίο μαρξιστικό-λενινιστικό πρόγραμμα κομμουνιστικού κόμματος στην Αυστρία.

Η Αντεπανάσταση και τα γεγονότα του 1989/90 οδήγησαν στο KPÖ, όπως και στα περισσότερα κομμουνιστικά κόμματα, σε μια συζήτηση γύρω από τον ίδιο το χαρακτήρα και το νόημα ύπαρξής του. Το 1990 αναλαμβάνει την ηγεσία του κόμματος ο Walter Silbermayr με τη πρόθεση διάχυσης του κόμματος, τη δημιουργία ενός ρεφορμιστικού, πολυτασικού και αόριστου «κόμματος της αριστεράς». Η προσπάθεια αυτή αποκρούστηκε από τη βάση του κόμματος, με αποτέλεσμα μόλις το 1991 να αποχωρήσει από την ηγεσία. Εκλέχτηκε νέα ηγεσία τριών ατόμων, μεταξύ των οποίων και ο Otto Bruckner. Ο Walter Baier ανέλαβε αρχικά «εθνικός γραμματέας» και τελικώς το 1994 Γενικός Γραμματέας του KPÖ. Με αυτή την εκλογή η ατζέντα της διάχυσης και του μετασχηματισμού άρχισε να μπαίνει ξανά στο προσκήνιο, αποτελώντας συνέχεια τόσο της αναθεωρητική προσπάθειας του 1960 όσο και εκείνης του Silbermayr λίγα χρόνια πριν.

Αντιπαλεύοντας τη διάχυση

Η ομάδα γύρω από τον Baier είχε σα στόχο να χάσει το KPÖ τα κομμουνιστικά του χαρακτηριστικά: Θέλανε ένα KPÖ που δε θα ήταν ούτε μαρξιστικό-λενινιστικό (για την ακρίβεια μη-λενινιστικό) ούτε θα ήταν εργατικό κόμμα. Στόχος τους ήταν ένα πολυτασικό ρεφορμιστικό κόμμα της αριστεράς, ακόμη καλύτερα ένα κίνημα πολιτών, που πρωτίστως θα απευθύνονταν σε «διανοούμενους και καλλιτέχνες που στέκονται κριτικά προς το σύστημα», με άλλα λόγια μια «εμπροσθοφυλακή» μικροαστικού κομπασμού χωρίς εργατική βάση, χωρίς σύνδεση με τους χώρους εργασίας.

Στις διεθνείς σχέσεις ο διεθνισμός αντικαταστάθηκε από έναν γενικόλογο κοσμοπολιτισμό και ευρωπαϊσμό. Αυτό σήμανε το τέλος της αλληλεγγύης απέναντι στα εναπομείναντα κράτη που οικοδομούν ή προσπαθούν να κινηθούν προς το σοσιαλισμό (λ.χ. Κούβα), καθώς και απέναντι σε άλλα επαναστατικά και αντιιμπεριαλιστικά απελευθερωτικά κινήματα. Εδώ βέβαια έπαιξε το ρόλο της και η περιρρέουσα αντιδραστική προπαγάνδα. Στο «ευρωπαϊκό ζήτημα», αρχικά η επί δεκαετίες σταθερή θέση εναντίον της ένταξης της Αυστρίας στην Ε.Ε./ΕΟΚ εκφραζόταν όλο και πιο διαλλακτικά, ώσπου φτάσαμε στο σημείο το αίτημα για έξοδο από την Ε.Ε. σε αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση να εγκαταλειφθεί εντελώς. Στη θεώρηση της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος επικράτησε μια γενική άρνηση της ΕΣΣΔ και των υπολοίπων σοσιαλιστικών κρατών της Ευρώπης («Αντισταλινισμός»). Δε θεωρείται καν πως έπαιξαν κάποιο προοδευτικό ρόλο. Με δυο λόγια, αξιοποιήθηκε και επικράτησε όλο το οπλοστάσιο του αναθεωρητισμού, ενώ το κόμμα άνοιξε της γραμμές του για να δεχθεί ακόμη και δηλωμένους αντικομμουνιστές.

Φυσικά σε όλες αυτές τις εξελίξεις υπήρξε εσωκομματικά αντίδραση. Κυρίως οι περιφερειακές οργανώσεις των περιοχών Steiermark και του Tirol, καθώς και αρκετές οργανώσεις της Βιέννης, συγκρότησαν μια αριστερή αντιπολίτευση, στην οποία συμμετείχε και η νεολαία του KPÖ, η KJÖ. Στο 32ο συνέδριο το 2003 το κόμμα βρέθηκε με τις δύο ομάδες να είναι περίπου ισοδύναμες. Ο Baier εκλέχτηκε ξανά -για λίγες ψήφους-, όμως η «αριστερή αντιπολίτευση» κατείχε αρκετές θέσεις-κλειδιά. Έτσι, μιας και η ηγεσία συνειδητοποίησε πως στο 33ο συνέδριο του 2004 πιθανότατα θα έχανε τη πλειοψηφία, πήρε αποφασιστικά μέτρα εναντίον της αντιπολίτευσης. Η περιφερειακή οργάνωση του Tirol και κάποιες οργανώσεις της Βιέννης διαλύθηκαν με τη κατηγορία του φραξιονισμού, η ηγεσία της αντιπολίτευσης αποκλείστηκε από το συνέδριο, σε άλλους απαγορεύτηκε η ανανέωση του κομματικού βιβλιαρίου, η επιτροπή προγράμματος -στην οποία κυριαρχούσε η μαρξιστική-λενινιστική τάση- διαλύθηκε, «ανεπιθύμητα» πρόσωπα σύρθηκαν με ευφάνταστες κατηγορίες στα δικαστήρια, γραφεία σφραγίστηκαν, η νεολαία KJÖ και η συσπείρωση του KPÖ στους φοιτητές KSV επίσης αποκλείστηκαν . Όλα αυτά επισφραγίστηκαν με ένα συνέδριο-παρωδία. Μετά το πέρας αυτού η μόνη αντίθετη φωνή που παρέμεινε εντός του KPÖ ήταν η περιφερειακή οργάνωση του Steiermark.

Η συμμετοχή στο «Κόμμα Ευρωπαϊκής Αριστεράς» οδηγεί στην ασημαντότητα

Εκείνη τη περίοδο, το Μάρτη του 2004, παίρνεται και η απόφαση για ένταξη στο Κόμμα Ευρωπαϊκής Αριστεράς από το συνέδριο του κόμματος, απόφαση που προφανώς βρήκε εντελώς αντίθετη την «αριστερή αντιπολίτευση». Δεν είναι στόχος του άρθρου αυτού μια αναλυτική περιγραφή του χαρακτήρα του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Ένα πράγμα όμως είναι βέβαιο: Το ΚΕΑ είναι ένα αριστερό πολυτασικό και εν τέλει αντικομμουνιστικό διεθνές μόρφωμα, το οποίο με τη σειρά του επιδρά διαλυτικά στα ΚΚ σε εθνικό επίπεδο.

Σε αυτό το σημείο πλέον ο Baier ένιωσε άνετα ώστε να παραδώσει χωρίς κάποια ανησυχία την ηγεσία του κόμματος στον Mirko Messner, κίνηση που ολοκληρώθηκε το 2006. Ο Baier σήμερα είναι συντονιστής του εκπαιδευτικού-ερευνητικού δικτύου του ΚΕΑ «transform!».

Για να γίνουν αντιληπτές οι συνέπειες όλης αυτής της διαχρονικής εξέλιξης, αρκεί μια σύγκριση ανάμεσα στη περιφερειακή οργάνωση του KPÖ στο Steiermark και στις οργανώσεις του KPÖ στην υπόλοιπη χώρα, οι οποίες έχουν αποδεχθεί την ένταξη στο ΚΕΑ και κινούνται σύμφωνα με τη πολιτική του. Η Οργάνωση στο Steiermark έχει καταφέρει να αποκτήσει βαθιές ρίζες στο πληθυσμό και το 2005 κατάφερε να επανέλθει στο τοπικό κοινοβούλιο, έχει εκλεγμένους σε μια σειρά κοινοτικά συμβούλια, δημοτικούς συμβούλους στις μεγαλύτερες πόλεις και μία αντιδήμαρχο. Αντίθετα το KPÖ/ΚΕΑ σε μια σειρά περιοχές (Wien, Niederösterreich, Oberösterreich, Salzburg, Tirol) έχει ελάχιστη παρουσία, ενώ σε άλλες (Burgenland, Kärnten, Vorarlberg) είναι ανύπαρκτο, ουσιαστικά χωρίς οργανώσεις που να λειτουργούν. Αυτό ισχύει και για το επίσημο αντιπροσωπευτικό όργανο των αυστριακών εργαζομένων, το Εργατικό Συμβούλιο (ΕΣ). Ενώ από τη περιοχή του Steiermark το KPÖ εκλέγει 2 εκπροσώπους στο ΕΣ και διαθέτει σημαντική δύναμη στα πρωτοβάθμια σωματεία, KPÖ/ΚΕΑ με τη παράταξη «Αριστερό Συνδικαλιστικό Μπλοκ» εκλέγει μόλις έναν εκπρόσωπο στο ΕΣ από τη Βιέννη, τον οποίο κατάφερε να κρατήσει και με κάποια δόση τύχης. Η νέα, ταξικά προσανατολισμένη συνδικαλιστική συμμαχία Κομμουνιστική Συνδικαλιστική Πρωτοβουλία (KOMintern) κατάφερε να εκλέξει επίσης 1 εκπρόσωπο. Ενώ στη περιφέρεια του Steiermark το KPÖ διαθέτει γύρω στα 400 ενεργά μέλη, στη Βιέννη συναντιούνται στις πορείες της πρωτομαγιάς που διοργανώνει κάθε χρόνο το KPÖ γύρω στα 200 άτομα.

Η μάχη για το κόμμα χάθηκε – Απαιτείται επανίδρυση

Συμπυκνώνοντας πρέπει να παραδεχθούμε πως δυστυχώς έγινε κατορθωτό, εκτός της περιοχής του Steiermark, το KPÖ να οδηγηθεί στην ασημαντότητα και να χάσει κάθε στοιχειωδώς σοβαρή ιδεολογική βάση. Η προσπάθεια που γίνεται αυτή η ασημαντότητα να καλυφθεί προβάλλοντας παντού την ταμπέλα του ΚΕΑ όχι μόνο είναι καταδικασμένη να αποτύχει, αλλά ενισχύει ακόμη περισσότερο τα αδιέξοδα του κόμματος. Η «μόδα», ο «ανανεωτικός και σύγχρονος» χαρακτήρας του -υποταγμένου στην Ε.Ε.- ΚΕΑ δεν είναι χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τον εργάτη και την εργάτρια. Η ένδοξη ιστορία και παράδοση του KPÖ έχει ξεχαστεί, το κόμμα ως τέτοιο έχει καταστραφεί.

Η όλη εξέλιξη δείχνει επίσης πως ο αγώνας γύρω από το KPÖ για τους Αυστριακούς Μαρξιστές-Λενινιστές δυστυχώς έχει χαθεί. Ήταν -και είναι και σήμερα- αναγκασμένοι να πάρουν το δύσκολο δρόμο της επανίδρυσης. Αυτός ο δρόμος ξεκίνησε το 2005 με την ίδρυση της Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας (ΚΠ), συνεχίστηκε το 2009 με τη Κομμουνιστική Συνδικαλιστική Πρωτοβουλία (KOMintern), όλο αυτό το διάστημα στη KJÖ και στη φοιτητική οργάνωση KSV.

Lenin Reloaded